Chiều 30/11, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa 15, với tỷ lệ đồng thuận cao đạt 95,62%. Một trong những nội dung quan trọng được thông qua là việc cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng từ năm 2025.

Tổng Thư ký Quốc hội Lê Quang Tùng cho biết, đề xuất này xuất phát từ tính cấp bách và tác hại nghiêm trọng của các sản phẩm thuốc lá mới, đặc biệt với sức khỏe thế hệ trẻ. Ông nhấn mạnh: “Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng gây nghiện, độc hại, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người, nhất là học sinh, sinh viên”.

Các số liệu từ Bộ Y tế và các tổ chức nghiên cứu cho thấy sự gia tăng đáng lo ngại trong việc sử dụng thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên. Tỷ lệ học sinh từ 13-17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023. Mức độ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong giới trẻ Việt Nam đang ở mức cao, đặc biệt khi so sánh với các chỉ số về sử dụng thuốc lá truyền thống. 

Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá đã triển khai được hơn 10 năm. Khi xây dựng luật thời điểm đó thì chưa xuất hiện thuốc lá mới, thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử.

Người sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang tăng nhanh và tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân, đặc biệt là với giới trẻ. Độ tuổi bắt đầu sử dụng các sản phẩm thuốc lá ngày càng trẻ hóa sẽ tạo nguy cơ hình thành thế hệ nghiện nicotine mới.

Theo Tiến sĩ Michael Blaha, Giám đốc Nghiên cứu Lâm sàng, Trung tâm Phòng ngừa Bệnh tim mạch Ciccarone, Đại học John Hopkins, có 03 lý do tại sao giới trẻ tiêu thụ nhiều thuốc lá điện tử hơn thuốc lá truyền thống. Đầu tiên, giới trẻ tin rằng thuốc lá điện tử ít gây hại hơn thuốc lá truyền thống. Thứ hai, chi phí sử dụng thuốc lá điện tử thường thấp hơn so với thuốc lá truyền thống. Thứ ba, mùi của thuốc lá điện tử ít khó chịu hơn, cho phép người hút thuốc tránh được sự chỉ trích của xã hội so với việc sử dụng thuốc lá truyền thống.

GS. Hoàng Văn Minh, Hiệu trưởng Trường ĐH Y tế Công cộng chia sẻ: “Đây là xu hướng đáng lo ngại, vì nó có thể đảo ngược những nỗ lực kiểm soát việc sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên đã được triển khai quyết liệt trong nhiều năm qua. Đặc biệt, việc các chỉ số cao ở cả nhóm người dùng thử và nhóm đang dùng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng thậm chí có thể dẫn đến sự gia tăng về tỉ lệ sử dụng thuốc lá truyền thống trong tương lai. Việc nghiện chất nicotine dần hình thành trong quá trình sử dụng thuốc lá điện tử có thể dẫn đến sự "chuyển tiếp" sang các sản phẩm thuốc lá truyền thống”, GS Minh nhấn mạnh.

Không chỉ ở Việt Nam, tỷ lệ thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới cũng gia tăng nhanh ở nhiều quốc gia trong 10 năm qua. Sự hấp dẫn của các thiết bị thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng với kiểu dáng thời thượng, hương vị đa dạng và những chiến dịch quảng cáo tinh vi đã khiến nhiều người, đặc biệt là thanh thiếu niên, lầm tưởng rằng những sản phẩm này an toàn hơn so với thuốc lá truyền thống. 

Bộ trưởng Y tế mang theo mẫu thuốc lá điện tử với bao bì bắt mắt lên nghị trường Quốc hội để dẫn chứng. Ảnh: Phạm Thắng/VietNamNet.

Thực tế, thuốc lá điện tử không hề bớt độc hại hơn so với thuốc lá thông thường hay có khả năng giúp cai thuốc lá. 

Tổ chức Y tế thế giới đã khẳng định: “Không có bằng chứng nào chứng minh rằng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường.” Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đều chứa nicotine là chất gây nghiện cao, gây hại đến sức khỏe. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) không phê duyệt sản phẩm là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng “giảm hại”. FDA chỉ phê duyệt IQOS là sản phẩm điều chỉnh nguy cơ, và bác bỏ tuyên bố rằng việc sử dụng sản phẩm này ít gây hại hơn so với các sản phẩm thuốc lá khác.

“Các công ty thuốc lá đang sử dụng những chiến thuật quảng cáo tinh vi để thu hút giới trẻ, đặc biệt là thông qua mạng xã hội. Họ tạo ra những hình ảnh hấp dẫn, sử dụng người nổi tiếng để quảng bá sản phẩm và đưa ra những thông tin sai lệch về độ an toàn của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng”, PGS. Becky Freeman, chuyên gia từ Trường Y tế công cộng, Đại học Sydney (Úc), chỉ rõ.

Đồng tình với quan điểm này, bà Bungon Ritthiphakdee, Giám đốc Điều hành Trung tâm Quản trị và Kiểm soát thuốc lá toàn cầu (GGTC, Thái Lan) nhận định, ngành công nghiệp thuốc lá đang tìm cách “lách” các quy định quản lý bằng việc giới thiệu các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, nhằm đối phó với các quy định ngày càng nghiêm ngặt đối với thuốc lá truyền thống. 

Việc hiểu lầm thuốc lá điện tử không gây hại cũng dẫn đến việc nhiều học sinh sẵn sàng trải nghiệm và dùng thử các sản phẩm này mà không hề lường trước được những tác hại đi kèm. Điều này làm gia tăng lo ngại rằng, dù không sử dụng thuốc lá truyền thống, giới trẻ vẫn bị thu hút bởi thuốc lá điện tử nhờ thiết kế bắt mắt, phong cách thời thượng và quan niệm sai lầm rằng chúng an toàn hơn.

Hiện trên thế giới có ít nhất 34 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng chính sách cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá điện tử, 11 quốc gia cấm bán thuốc lá nung nóng. Điển hình như tại Singapore, từ tháng 2/2018, chính phủ nước này đã hoàn toàn cấm việc mua bán, sử dụng và sở hữu các sản phẩm thuốc lá như thuốc lá điện tử, shisha và thuốc lá không khói.